
Ürtiker halk arasında “kurdeşen” olarak bilinen ürtiker, ciltte aniden ortaya çıkan kaşıntılı, kızarık ve kabarık döküntülerle karakterize bir hastalıktır. Bu döküntüler vücudun herhangi bir bölgesinde görülebilir ve genellikle birkaç saat içinde kaybolup başka bir bölgede tekrar ortaya çıkabilir.
Ürtiker, süresine göre iki gruba ayrılır: 6 haftadan kısa süren akut ürtiker ve 6 haftadan uzun süren, neredeyse her gün tekrarlayan kronik ürtiker.
Akut ürtikerin en sık görülen nedenleri arasında besin alerjileri (özellikle deniz ürünleri ve kuruyemişler), ilaç reaksiyonları (antibiyotikler ve ağrı kesiciler), böcek sokmaları, çeşitli enfeksiyonlar, lateks alerjisi ve soğuk/sıcak teması yer alır. Bu tetikleyiciler belirlenebildiğinde, tedavi daha kolay ve etkili olabilmektedir.
Kronik ürtiker ise daha karmaşık bir tabloya sahiptir. Vakaların büyük çoğunluğunda (%80-90) net bir neden belirlenemez ve bu duruma idiyopatik kronik ürtiker adı verilir. Belirlenebilen nedenler arasında otoimmün hastalıklar, tiroid hastalıkları, fiziksel uyaranlar (basınç, soğuk, sıcak gibi), kronik enfeksiyonlar ve stres yer alır. Kronik ürtiker, hastaların yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilen, uzun süreli takip ve tedavi gerektiren bir durumdur.
Her iki tip ürtikerde de erken tanı ve uygun tedavi yaklaşımı büyük önem taşır. Özellikle kronik ürtiker vakalarında, bir dermatoloji uzmanının düzenli takibi altında olmak, hastalığın daha iyi yönetilmesini sağlar. Tetikleyici faktörlerin belirlenmesi ve bunlardan kaçınılması, tedavinin temel taşlarından birini oluşturur.
Ürtiker Tedavisi: Modern Yaklaşımlar
Ürtiker tedavisinin temelini tetikleyici faktörlerden kaçınma oluşturur. Tetikleyicilerin belirlenmesi ve bunlardan uzak durulması, hastalığın kontrolünde ilk ve en önemli adımdır. Günümüzde tedavinin ana basamağını, modern ve uyku hali yapmayan antihistaminikler oluşturmaktadır. Bu ilaçlar, hem güvenli hem de etkili bir tedavi seçeneği sunarak hastaların günlük yaşam kalitesini önemli ölçüde artırır.
Standart tedaviye yanıt vermeyen dirençli vakalarda, tedavi basamakları kademeli olarak yükseltilir. Bu durumda ilk tercih, antihistaminiklerin dozunu artırmaktır. Yüksek doz antihistaminik tedavisine rağmen kontrol altına alınamayan hastalarda, güncel tedavi kılavuzlarında önerilen omalizumab gibi biyolojik tedaviler devreye girer. Omalizumab, özellikle kronik spontan ürtikerde etkinliği kanıtlanmış bir tedavi seçeneğidir.
Bazı özel durumlarda siklosporin kullanımı da gündeme gelebilir. Son çare olarak, kısa süreli sistemik kortizon tedavisi uygulanabilir, ancak uzun dönem yan etkileri nedeniyle bu tedavi mümkün olduğunca kısa tutulmalıdır. Tüm bu tedavi seçenekleri, hastanın durumuna ve hastalığın şiddetine göre dermatoloji uzmanı tarafından kişiselleştirilerek planlanmalıdır.
Ürtiker Teşhisi: Kapsamlı Değerlendirme Süreci
Ürtiker teşhisi, dermatoloji uzmanı tarafından yapılan detaylı bir değerlendirme sürecini gerektirir. Bu süreçte öncelikle hastadan kapsamlı bir öykü alınır. Döküntülerin başlangıç zamanı, süresi, olası tetikleyici faktörler dikkatle sorgulanır. Hastanın kullandığı ilaçlar, beslenme alışkanlıkları ve aile öyküsü gibi önemli bilgiler kaydedilir. Bu ayrıntılı öykü, hastalığın doğasını anlamak ve tedavi planını şekillendirmek için kritik öneme sahiptir.
Fizik muayene aşamasında, dermatoloji uzmanı döküntülerin karakteristik özelliklerini dikkatle değerlendirir. Lezyonların şekli, vücuttaki dağılımı ve yerleşim yerleri incelenir. Özellikle anjioödem varlığı, yani yüz, dudak ve dil bölgesinde şişlik olup olmadığı kontrol edilir. Bu bulgular, hastalığın şiddetini ve acil müdahale gerektiren durumları belirlemede önemli rol oynar.
Teşhis sürecini desteklemek ve altta yatan nedenleri araştırmak için çeşitli laboratuvar testleri istenebilir. Akut ürtikerde enfeksiyon açısından değerlendirme yapılırken, kronik ürtikerde daha ayrıntılı kan testleri, alerji testleri, tiroid fonksiyon testleri, parazit ve otoimmün belirteçler gibi tetkikler, hastalığın nedenini belirlemede ve tedavi planını oluşturmada yol gösterici olur. Bu testler, özellikle kronik ürtiker vakalarında, altta yatan sistemik hastalıkları tespit etmek için büyük önem taşır.
Ürtiker Yönetimi ve Acil Durumlar: Yaşam Rehberi
Ürtiker hastalarının günlük yaşamlarında dikkat etmeleri gereken çeşitli önlemler bulunmaktadır. Hastalığın tetikleyici faktörlerini belirlemek amacıyla düzenli bir günlük tutulması, semptomların takibi açısından büyük önem taşır. Kişisel hijyen konusunda, sıcak duş yerine ılık duş tercih edilmeli ve dar kıyafetlerden kaçınılmalıdır.
Yaşam kalitesini artırmak ve hastalığı daha iyi kontrol edebilmek için stres yönetimi büyük önem taşır. Düzenli bir uyku düzeninin sağlanması ve reçete edilen ilaçların düzenli kullanımı, hastalığın kontrolünde temel taşlardır. Bu önlemlerin tümü, ürtiker ataklarının sıklığını ve şiddetini azaltmada etkili olabilir.
Özellikle dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, acil durumların farkında olmaktır. Ürtiker belirtilerine ek olarak nefes darlığı, boğazda şişme veya yutma güçlüğü gibi semptomlar gelişirse, bu durum anafilaksi olarak adlandırılan ciddi bir alerjik reaksiyonu işaret edebilir. Anafilaksi yaşamı tehdit eden bir durumdur ve derhal tıbbi müdahale gerektirir. Bu nedenle, hastalar ve yakınları bu belirtileri tanımalı ve gecikmeden acil tıbbi yardım aramalıdır.
Referanslar
1. Zuberbier T, et al. “The EAACI/GA²LEN/EDF/WAO guideline for the definition, classification, diagnosis and management of urticaria.” Allergy 2018; 73(7):1393-1414.
2. Maurer M, et al. “Unmet clinical needs in chronic spontaneous urticaria. A GA²LEN task force report.” Allergy 2011; 66:317-330.
3. Bernstein JA, et al. “The diagnosis and management of acute and chronic urticaria: 2014 update.” Journal of Allergy and Clinical Immunology 2014; 133(5):1270-1277.
4. Fine LM, Bernstein JA. “Guideline of Chronic Urticaria Beyond.” Allergy Asthma Immunol Res. 2016; 8(5):396-403.
5. Kaplan AP. “Clinical practice. Chronic urticaria and angioedema.” N Engl J Med 2002; 346:175-179.
Sosyal Medya
Tel:
(0212) 314 66 66
Adres:
Memorial Şişli Hastanesi, Piyalepaşa Blv. 34385, Şişli İstanbul