Liken planus, deride, saçlı deride, ağız içinde, genital bölgede ve tırnaklarda görülebilen, kronik ve inflamatuar bir cilt hastalığıdır. Hastalık genellikle kaşıntı, ciltte morumsu döküntüler ve ağız içinde ağrılı yaralarla kendini gösterir. Liken planus, bulaşıcı bir hastalık değildir ve kanser değildir; ancak bazı durumlarda, özellikle ağız içi lezyonlarda malignite riski artabilir.

Kimler Risk Altındadır?
Liken planus her yaşta görülebilir, ancak genellikle 30-60 yaş arasındaki bireylerde daha yaygındır. Kadın ve erkekler arasında görülme sıklığı benzerdir, ancak bazı alt tipler kadınlarda daha sık görülmektedir.

• Bağışıklık sistemi hastalıkları olan bireyler: Liken planus, bağışıklık sistemi ile ilişkili bir hastalık olduğundan, diğer otoimmün rahatsızlıkları olan kişilerde daha sık gözlenebilir.
• Stres altında olan bireyler: Stres, hastalığın tetiklenmesinde veya alevlenmesinde önemli bir rol oynayabilir.
• Hepatit C hastaları: Hepatit C enfeksiyonu ile liken planus arasında bir bağlantı olduğu kanıtlanmıştır.

Liken Planusun Tetikleyicileri Nelerdir?
Liken planusun kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, aşağıdaki faktörler tetikleyici rol oynayabilir:

1. Bağışıklık Sistemi: Hastalık, bağışıklık sisteminin derideki veya mukoza zarlarındaki hücrelere saldırması sonucu ortaya çıkabilir.
2. Stres ve Psikolojik Faktörler: Stres, hem liken planusun başlangıcını tetikleyebilir hem de mevcut semptomları şiddetlendirebilir.
3. Bazı İlaçlar: Yüksek tansiyon, kalp hastalıkları ve bazı inflamatuar hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlar liken planusu tetikleyebilir.
4. Alerjik Tepkiler: Metal dolgular, bazı kimyasallar veya kozmetik ürünler liken planus benzeri reaksiyonlara neden olabilir.
5. Viral Enfeksiyonlar: Özellikle Hepatit C enfeksiyonu ile liken planus arasında güçlü bir ilişki vardır.

Belirtileri Nelerdir?
Liken planus belirtileri, hastalığın tuttuğu bölgeye bağlı olarak çeşitlilik gösterebilir:

• Cilt Üzerinde: Morumsu renkli, düz tepeli döküntüler genellikle bilekler, ayak bilekleri ve sırtın alt kısmında görülür. Lezyonlar yoğun kaşıntıya neden olabilir.

• Ağız İçinde: Ağız içinde, genellikle yanak iç yüzeyinde, dantelimsi beyaz çizgiler veya ülser benzeri ağrılı lezyonlar oluşabilir. Bu lezyonlar yemek yeme ve konuşmayı zorlaştırabilir.

• Saçlı Deride: Kızarıklık, kaşıntı ve saç dökülmesi görülebilir. Bu durum, saç köklerinde kalıcı hasara neden olabilir ve skarlaşmaya yol açabilir.

• Genital Bölgede: Genital bölgede ağrılı, kaşıntılı lezyonlar sık görülür. Bu lezyonlar özellikle kadınlarda rahatsızlık verici olabilir.

• Tırnaklarda: Tırnaklarda incelme, çatlama, çizgilenme ve tırnak kaybı gibi belirtiler ortaya çıkabilir.

Nasıl Teşhis Edilir?

Liken planus tanısı genellikle dermatoloğun yaptığı fiziksel muayene ile konur.

• Biyopsi: Kesin tanı koymak için lezyondan alınan bir deri örneği mikroskop altında incelenebilir.
• Kan Testleri: Hepatit C enfeksiyonunu ekarte etmek veya bağışıklık sistemi ile ilişkili diğer hastalıkları değerlendirmek amacıyla kan testleri yapılabilir.
• Ağız Lezyonları: Malignite riskini değerlendirmek için ağız içi lezyonlarda biyopsi gerekebilir.

Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Liken planus için tamamen iyileştirici bir tedavi yoktur; ancak semptomları hafifletmek ve yaşam kalitesini artırmak amacıyla çeşitli tedavi yöntemleri uygulanabilir:

1. Topikal Tedaviler:
   • Kortikosteroid içeren kremler, ciltteki inflamasyonu ve kaşıntıyı azaltmada etkilidir.
   • Topikal kalsinörin inhibitörleri (tacrolimus, pimecrolimus), özellikle ağız içi ve genital lezyonlarda etkili olabilir.

1. Ağızdan Alınan İlaçlar:
   • Daha ciddi vakalarda kortikosteroid tabletler veya bağışıklık baskılayıcı ilaçlar kullanılabilir.
   • Antihistaminikler, kaşıntıyı hafifletmek için reçete edilebilir.

1. Fototerapi:
   • Yaygın cilt tutulumlarında UVB fototerapi etkili bir tedavi seçeneğidir.

1. Ağız İçi Lezyonların Tedavisi:
   • Antiseptik gargara ve kortikosteroid içeren ağız losyonları kullanılabilir.

1. Tetikleyicilerden Kaçınma:
   • Diş dolguları veya protezlerde kullanılan malzemelere karşı reaksiyon varsa, bu malzemelerin değiştirilmesi gerekebilir.

Yaşam Tarzı ve Öneriler

• Stres Yönetimi: Stres seviyesini düşürmek için yoga, meditasyon veya danışmanlık hizmetlerinden faydalanabilirsiniz.

• Cilt Bakımı: Sabun ve deterjan gibi tahriş edici maddelerden kaçınmak önemlidir.

• Sağlıklı Beslenme: Bağışıklık sistemini destekleyecek şekilde dengeli ve sağlıklı bir diyet tercih edilmelidir.

Ne Zaman Doktora Başvurmalısınız?

• Belirtileriniz günlük yaşam kalitenizi olumsuz etkiliyorsa,
• Ağız içi veya genital bölgede ağrılı lezyonlarınız varsa,
• Tırnaklarınızda kalıcı hasar veya saç dökülmesi yaşıyorsanız bir dermatoloğa başvurmanız önerilir.

Sonuç

Liken planus kronik bir rahatsızlık olmakla birlikte, doğru tedavi yaklaşımları ve yaşam tarzı değişiklikleri ile kontrol altına alınabilir. Erken teşhis ve düzenli takip, semptomların şiddetini azaltmada ve komplikasyonları önlemede kritik öneme sahiptir.