Sedef hastalığı, dünya genelinde 125 milyondan fazla insanı etkileyen kronik bir deri hastalığıdır. Genetik ve çevresel faktörlerin bir araya gelmesiyle ortaya çıkan bu hastalık, bağışıklık sisteminin aşırı çalışmasından kaynaklanır. Ciltte kırmızı, kabarık ve üzeri gümüş rengi pullarla kaplı lezyonlarla kendini gösterir. Bazı durumlarda eklemleri etkileyerek eklem ağrısı ve hareket kısıtlılığına neden olabilir.

Sedef Hastalığının Nedenleri Nelerdir?

Sedef hastalığının kesin nedeni tam olarak bilinmese de genetik yatkınlık, bağışıklık sistemi ve çevresel faktörlerin birleşimi hastalığın ortaya çıkmasında etkilidir:

• Genetik Faktörler: Sedef hastalarının yaklaşık %30’unda ailede benzer hastalık öyküsü vardır.
• Bağışıklık Sistemi: Bağışıklık hücrelerinin aşırı çalışması, cilt hücrelerinin kontrolsüz şekilde çoğalmasına ve iltihaplanmaya yol açar.
• Çevresel Tetikleyiciler: Enfeksiyonlar (özellikle boğaz enfeksiyonları), stres, bazı ilaçlar (lityum, beta bloke edici antihipertansifler), sigara, alkol, cilt yaralanmaları ve düzensiz yaşam tarzı hastalığı tetikleyebilir veya kötüleştirebilir.

Kimler Risk Altındadır?

Sedef hastalığı her yaşta ortaya çıkabilir.

Belirtileri Nelerdir?

Sedef hastalığı belirtileri kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. En yaygın belirtiler:

• Ciltte kalın, kırmızı ve pullu plaklar
• Kaşıntı veya yanma hissi
• Saçlı deride kepek benzeri döküntüler
• Tırnaklarda çukurlaşma, renk değişikliği veya tırnak kaybı
• Eklem ağrısı ve sertlik

Sedef Hastalığının Türleri Nelerdir?

Sedef hastalığı farklı şekillerde ortaya çıkabilir. İşte en yaygın türleri:

1. Plak Tipi Sedef Hastalığı
   • En sık görülen türdür (%80).
   • Genellikle dirseklerde, dizlerde, saçlı deride ve sırtta ortaya çıkar.
   • Kırmızı, kabarık plaklar ve üzerlerinde gümüş renkli pullarla kendini belli eder.
2. Guttat Sedef Hastalığı
   • Genellikle çocuklarda ve gençlerde görülür.
   • Damla şeklinde küçük, kırmızı lekeler şeklinde ortaya çıkar.
   • Çoğu zaman boğaz enfeksiyonu gibi bir enfeksiyonu takiben gelişir.
3. Ters Sedef Hastalığı
   • Koltuk altı, kasık ve meme altı gibi cilt kıvrımlarında görülür.
   • Deride kızarıklık yapar, ancak tipik pullanma daha az belirgindir.
4. Eritrodermik Sedef Hastalığı
   • Ciltte geniş kızarıklık ve soyulmaya yol açan nadir ve ciddi bir formdur.
   • Vücudun neredeyse tamamı sedefle kaplıdır.
   • Acil tıbbi müdahale gerektirir.
5. Püstüler Sedef Hastalığı
   • İrin dolu küçük kabarcıklar şeklinde ortaya çıkar.
   • Avuç içi ve ayak tabanında görülen özel bir alt türü olan palmoplantar püstüllü psöriasis, ağrılı olabilir.
6. Psöriatik Tırnak Hastalığı
   • Tırnaklarda çukurlaşma, renk değişimi ve tırnak ayrılması gibi belirtilerle kendini gösterir.
7. Psöriatik Artrit
   • Sedef hastalarının yaklaşık %30’unda eklem ağrısı ve şişlik görülebilir.
   • Tedavi edilmezse eklemlerde kalıcı hasara neden olabilir.

Tedavi Yöntemleri

Sedef hastalığının kesin bir tedavisi olmamakla birlikte, semptomları kontrol altına almak mümkündür:

1. Topikal Tedaviler: Kremler ve merhemler (kortikosteroidler, vitamin D analogları, kalsinörin baskılayıcı ilaçlar) ciltteki lezyonları hafifletmek için kullanılır.

1. Fototerapi: Özel ışık tedavileri, cilt hücrelerinin büyümesini yavaşlatabilir.

1. Sistemik Tedaviler: Daha ciddi durumlarda, ilaçlar bağışıklık sistemini düzenlemek için kullanılabilir.

• Metotreksat: İltihaplanmayı azaltan bir ilaç.
• Siklosporin-A: Bağışıklık sistemini düzenleyerek etki eder.
• Asitretin: Deri hücrelerinin büyümesini kontrol eder.
• JAK/STAT baskılayıcı ilaçlar

1. Biyolojik Tedaviler: Son yıllarda geliştirilen bu ilaçlar, bağışıklık sistemindeki spesifik hedeflere yönelerek etkili bir tedavi sağlar. Genellikle diğer tedavilere yanıt vermeyen yaygın ve dirençli sedef hastalığı için kullanılır. Adalimumab, Etanersept, Infliksimab, Ustekinumab, Rizankizumab, Guzelkumab, Ikzekizumab, Sekukinumab vb.

Sedef Hastalığıyla Yaşam

Sedef hastalığı bulaşıcı değildir. Tedaviye düzenli devam etmek ve yaşam tarzınızı düzenlemek semptomların kontrolünde büyük önem taşır. Stres yönetimi, dengeli beslenme ve sigara ile alkol kullanımını bırakmak hastalığın seyrini olumlu yönde etkileyebilir.

Sedef hastalığı olan bireylerin, hastalıkları hakkında bilgi sahibi olması ve bir dermatoloğa düzenli olarak başvurması önemlidir. Unutmayın, bu hastalıkla yaşam kalitenizi artırmak mümkündür!

Tedavisi Var mı?

Sedef hastalığının kesin bir tedavisi olmamakla birlikte, doğru tedavi ve yaşam tarzı değişiklikleriyle hastalık tamamen kontrol altına alınabilir. Enfeksiyonlarda kullanılan antibiyotikler gibi sedefi tamamen ortadan kaldıracak bir ilaç henüz bulunmamış olsa da, hastalar belirtilerini yaşamadan sağlıklı bir şekilde hayatlarına devam edebilirler.

Tedavi planı, hastalığın şiddetine ve türüne göre belirlenir:

• Hafif vakalar: Kremler, kortizonlu pomadlar, nemlendiriciler ve güneş ışığı tedavisi.
• Orta-şiddetli vakalar: Fototerapi (ışık tedavisi) ve ağız yoluyla alınan ilaçlar.
• İleri vakalar: Bağışıklık sistemini düzenleyen biyolojik ilaçlar.

Doğru tedaviyle hastalık belirtilerini kontrol altına alabilir ve bu süreçte yaşam kalitenizi koruyabilirsiniz. Tedavi seçimi, hastalığın yaygınlığı, yerleşim yeri, tırnak ve eklem tutulumu gibi faktörlere bağlı olarak kişiye özel seçilir. Hekim, hasta ve hasta yakınları arasında iş birliği önemlidir.