Sedef Hastalığı (Psoriasis) Nedir?

Sedef hastalığı, ciltte kızarıklık, kabarıklık ve gümüş renginde pullarla karakterize edilen bir deri rahatsızlığıdır. Hastalığın nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte hastalığın psoriasise genetik yatkınlığı olan kişilerde çevresel değişlkenlerin (enfeksiyon, ilaç, stres gibi) etkisiyle ortaya çıktığı düşünülmektedir. Bu kişilerde bağışıklık sistemi aktifleşir, deride olmaması gereken bir inflamasyona yol açar. Sonuçta vücudun farklı alanlarında derinin kalınlaştığı ve kızardığı, üzerinde beyaz kabukların görüldüğü alanlar belirir. Hayat boyu süren bir hastalık olup kişileri özgüvenini, yaşam kalitelerini negatif yönde etkileyebilir. Her yaşta ortaya çıkabilir.
Bu hastalık farklı tiplerde ortaya çıkabilir.

Türleri ve Belirtileri:

Plak Tipi Psoriazis (Psoriasis Vulgaris): En yaygın türdür (%80). Oval veya yuvarlak kızarıklıklar ve üzerinde gümüş renginde pullarla kaplıdır. Genellikle diz, dirsek, saçlı deri ve kuyruk sokumunda görülür.

Yağmur Damlası Psoriazisi (Guttat Psoriasis): Küçük, yuvarlak, pembe-kırmızı kabarıklıkları içerir. Genellikle boğaz enfeksiyonunu takiben ortaya çıkar.

Kırmızıderili Psoriazis (Eritrodermik Psoriasis): Vücudun büyük bir kısmını kaplar (%90’dan fazla). İlaçlar, güneş ışığı ve enfeksiyon gibi tetikleyici faktörlerle yayılabilir.

Ters Psoriasis (Inverse psoriasis): Beklenenin aksine eklem üzerlerinde değil de; kıvrım yerlerind; örneğin genital bölgede, kasık ve koltuk altlarında ince kızarık plakların ortaya çıktığı tipidir.

Avuç içi ve ayak tabanı sedefi (palmoplantar psoriasis): Adı üzerinde avuç içi ve ayak tabanında bazen kızarık düz üzeri kabuklu plaklarla, bazen de iltihaplı sivilcelerle seyreden tipidir.

İltihaplı Sivilceli Psoriazis (Püstüler Psoriasis): Kırmızı zeminde irinli sivilceler içerir. Tüm vücutta yaygın olabilir veya avuç içi ve ayak tabanlarına yerleşebilir.

Eklemleri Tutabilen Psoriazis: Eklemleri etkileyebilir, genellikle parmak ve bel bölgelerini etkiler. El veya ayak parmaklarında şişlik ve şekil bozukluklarına neden olabilir. Bazen tek bulgusu hastalarda sabah yataktan kalkarken ağrı ve tutukluk olabilir.

Tırnak Değişiklikleri: Tırnaklarda çukurlar, renk değişiklikleri ve kalınlaşma görülebilir.

Sedef hastalığı ile ilgili önemli bilgiler:

Sedef hastalığı bulaşıcı değildir.
Hamilelik sırasında belirtiler değişebilir, ancak genellikle gebelikte iyileşme eğilimindedir.
Sedef hastalığı, kalp damar hastalığı, yüksek tansiyon ve şeker hastalığı gibi sağlık sorunlarına yatkınlığı artırabilir. Depresyon, anksiyete bozuklukları sedefli hastalarda gelişebilir.

Psoriasis tanısı nasıl anlaşılır?

Tanı genellikle klinik bulgulara dayanır, dermatologlar klinik muayene ve dermatoskop yardımı ile tanı koyabilirler. Bazen deri biyopsisi yapılması gerekse de genellikle şart değildir. Hastalık, bazen uzun süre tedavi gerektirir, bazense ortadan kaybolabilir ve uzun süre iyilik hali devam eder.

Sedef hastalığını alevlendirebilecek durumlar nelerdir?

Streptokok Enfeksiyonları:Boğaz enfeksiyonları, özellikle streptokok tipi enfeksiyonlar sedef hastalığını tetikleyebilir veya alevlendirebilir.
İlaçlar:Bazı ilaçlar sedef hastalığını etkileyebilir. Özellikle kortizon, lityum, bazı tansiyon ilaçları, aspirin gibi ilaçlar sedef belirtilerini kötüleştirebilir.
Alkol Tüketimi: Aşırı alkol tüketimi, sedef hastalığını alevlendirebilecek bir faktördür. Tedavilere yanıt almayı da zorlaştırmaktadır.
Sigara İçmek: Sigara içmek, sedef hastalarında şiddetli belirtilerle ilişkilendirilmiştir.
Cilt Hasarı ve Travma: Deri üzerindeki kesikler, yanıklar, çizikler veya doku hasarı, sedefin alevlenmesine neden olabilir.
Kaşıntı ve Sürtünme: Cildi kaşıma, sürtünme veya ovma, sedef plakalarının daha fazla yayılmasına ve iltihaplanmasına neden olabilir.
Güneş Yanığı: Aşırı güneşe maruz kalmak veya güneş yanığı almak, sedef belirtilerini kötüleştirebilir.
Ruhsal Stres: Stres, sedef hastalığını alevlendirebilen bir tetikleyici olabilir. Günlük stresle başa çıkma stratejileri önemlidir.
Düzensiz Yaşam Tarzı ve Beslenme: Sağlıksız beslenme alışkanlıkları, obezite ve düzensiz yaşam tarzı sedef hastalığını olumsuz etkileyebilir. Sedef hastalarına Akdeniz tarzı taze sebze ağırlıklı, balık yağı açısından zengin bir diyet önerilmektedir.
Hormonal Değişiklikler: Hormonal değişiklikler, özellikle hamilelik dönemi, hormon ilacı kullanımı veya menopoz gibi durumlar sedef belirtilerini etkileyebilir.

Psoriasis nasıl tedavi edilir?

Hastalar lezyonlarının artması ile tedavi için başvururlar. Psoriasis tedavisinde günümüzde çok çeşitli tedaviler kullanılmaktadır. Bunlar özetle topikal tedaviler, fototerapi ve sistemik tedaviler olarak ikiye ayrılır.

Topikal Krem tedavileri:

Deriye doğrudan uygulanan kremler, losyonlar ve merhemler.
Kortizon içeren ilaçlar, kalsipotriol ve kalsinörin inhibitörleri kullanılabilir.

Fototerapi (Işık Tedavisi):
UVB ışığı veya PUVA (psoralen ve UVA ışığı kombinasyonu) yöntemleriyle cilde ışık uygulanmasıdır. Hayat boyu 250 seanstan fazla kullanılması önerilmez. Derideki iltihaplanmayı azaltarak belirtileri hafifletir.

Sistemik İlaç Tedavileri:
Bu ilaçlar inflamasyonu bloke ederler.
Konvansiyonel tedaviler
Metotreksat: İltihaplanmayı azaltan bir ilaç.
Siklosporin-A: Bağışıklık sistemini düzenleyerek etki eder.
Asitretin: Deri hücrelerinin büyümesini kontrol eder.
Biyolojik Tedaviler: Genellikle diğer tedavilere yanıt vermeyen yaygın ve dirençli sedef hastalığı için kullanılır. Adalimumab, Etanersept, Infliksimab, Ustekinumab, Rizankizumab, Guzelkumab, Ikzekizumab, Sekukinumab vb.
Sonuç olarak her bir hastanın sedefi yani etkilenen bölge miktarı, eşlik eden diğer bulguları (saç, tırnak, eklem tutulumu gibi) kendine özeldir. Tedavi öncesi hastalar mevcut sağlık durumu, ek hastalıklar, kullandığı ilaçlar ve daha önce bu hastalık için kullandığı ilaçlar açısından değerlendirilir.

Tedavi seçimi, hastalığın yaygınlığı, yerleşim yeri, tırnak ve eklem tutulumu gibi faktörlere bağlı olarak kişiye özel seçilir. Hekim, hasta ve hasta yakınları arasında iş birliği önemlidir. Uygun tedavi ile sedef hastalığı kontrol altına alınabilir