Bir Öğrencinin Farkındalığı Hayat Kurtardı (Tırnak Melanomu)

On üç yaşındaki bir kız çocuğu, doktorunun bekleme salonunda sabırla sırasını bekliyordu. Gözleri, duvarda asılı duran posterlere kaydı. Posterlerden biri özellikle dikkatini çekti. Ciltteki çeşitli lezyon türlerini gösteren bu görselde, bir tırnak üzerindeki koyu çizgiye işaret eden bir melanom örneği vardı. Posterde, “Bu lezyonlara dikkat edin! Erken teşhis hayat kurtarır!” yazıyordu.

Küçük kız, o gün gördüklerini unutmadı. Aylar sonra, fen bilgisi dersindeyken, öğretmeninin eline dikkatlice bakarken bir şey fark etti. El tırnağında, posterde gördüğüne çok benzeyen koyu bir çizgi vardı. Ders sonunda cesaretini toplayarak öğretmenine şunları söyledi: “Hocam, tırnağınızdaki çizgi bana bir hastalıkla ilgili gördüğüm bir şeyi hatırlattı. Doktora göstermeniz gerekebilir.”

25 yaşındaki fen bilgisi öğretmeni, tırnağındaki çizginin son bir yılda giderek genişlediğini zaten fark etmişti. Ancak bu durumu önemsememiş, sıradan bir değişiklik olarak görmüştü. Öğrencisinin yorumu, zihninde bir kıvılcım çaktı. Aynı gün bir pratisyen doktora başvurdu ve tırnağındaki lezyonu gösterdi. Doktor, ihtiyatlı davranarak biyopsi yapılmasını önerdi.

Biyopsi sonuçları geldiğinde, durum ciddiydi ancak umut vericiydi. Lezyon, erken evrede bir melanomdu. Henüz kan damarlarının bulunduğu derin dokuya (dermis) ulaşmamıştı. Bu, tedavinin daha az invaziv yöntemlerle yapılabileceği anlamına geliyordu. Amputasyon gibi radikal bir işlem yapılmasına gerek kalmadı. Tırnak yatağının cerrahi olarak çıkarılması, tedavi için yeterli oldu.

Bugün, o öğretmen sağlıklı bir şekilde hayatına devam ediyor. Küçük bir öğrencinin dikkatli gözleri ve posterden öğrendiği bilgi, belki de bir hayat kurtardı. Bu hikaye, farkındalığın ne kadar önemli olduğunu ve erken teşhisin hayat kurtarabileceğini bir kez daha gösteriyor.

Bu gerçek hikaye Avustralya’lı bir dermatolog olan  Cliff Rosendahl tarafından kaleme alınmıştı. Hocam Prof.Dr. Cengizhan Erdem’in önerisi ile biz de yazıyı Türkçe’ye çevirdik. Görsellerle birlikte kuaförlük ve güzellik sektörüne yönelik dergilerde yayınlanmasını amaçladık. Bu dergiler, cilt sağlığı konusunda farkındalık yaratmak için ideal bir ortam sunabilirdi. Ancak işin ironik tarafı, poster ve görsellerin “çirkin” bulunması nedeniyle hiçbir dergi bu yazıyı yayınlamaya yanaşmadı.

Yine de pes etmedim. Bence bu hikaye basit bir posterin, doğru bilgiyle birleştiğinde nasıl bir fark yaratabileceğini en çarpıcı haliyle gösteriyordu. Belki bu hikaye, dermatoloji alanında halk eğitiminin ne kadar önemli olduğunu bir kez daha hatırlatır. Yazının tam çevirisi aşağıda yer alıyor.

Sevgilerle…

“Malign melanom deriye mesajını kendi mürekkebi ile yazar…”

Avustralyalı araştırmacı ve cerrah Dr Neville Davis tarafından 1978 yılında kullanılan bu ifade ‘Melanom imzası’ ifadesi olarak bilinir.
Bu ifade, melanom her yıl 1500 Avustralyalının ölümüne sebep olurken, melanomun özel imzasının erken evrede tanınmasının ölümlerin büyük çoğunluğunu engelleyebileceğine dikkat çekmektedir. Melanom imzasını farkeden kişinin illa da bir doktor olması gerekmez. Aile bireyleri ya da masaj terapisti, güzellik uzmanı gibi tıp dışı meslek sahipleri de eğer konuyla ilgili bilgi almış ve iyi birer gözlemcilerse melanom imzasını tanımak için uygun konumdadır.
Sevgilerle efendim…

Onüç yaşında okullu bir kız çocuğu doktorun bekleme ofisinde içlerinde tırnak aparatını tutan bir melanomun da olduğu melanom posterleri görmüştü. 25 yaşındaki fen bilgisi öğretmenine el tırnağında farkettiği çizginin (resim 1) gördüğü posterdeki melanoma benzediğini söyledi. Tırnağındaki çizginin son 12 ayda genişlediğini gözlemleyen öğretmeni, öğrencisinin yorumu üzerine lezyondan biyopsi alınmasını uygun gören bir pratisyen doktora başvurdu. Biyopsi sonucu erken evre, henüz kan damarlarının olduğu tabakaya (dermis) ulaşmamış melanom varlığını doğruladı. Bu nedenle amputasyon yapılmasına gerek kalmadı ve tırnak yatağının cerrahi işlemle çıkartılması tedavi için yeterli oldu.

Tırnak matriksi melanomları..

.
Tırnak matriksi melanomları çok sık görülmez bu nedenle bu kadar ölümcül seyrediyor olabilir. Avustralya’da invaziv melanomdan ölüm oranı %10 civarındayken, tırnak matriksi melanomlarında bu oran %50’ye yakındır. Melanomlar önce epidermise sınırlıdır ve ‘in-situ’ diye adlandırılan bu evrede cerrahi eksizyon ile tedavi edilirler. Melanomlar dermisi işgal ettiğinde ise derinin bu tabakasında bulunan kan damarları ve lenfatik damarlar yoluyla yayılabilir ve bu durum ölümcül sonuçlara yol açabilir. Bu metastatik yayılım riski melanom derine yayıldıkça artar. Melanomdan ölümü önlemenin tek yolu, kan damarı ve lenfatik yayılım olmadan, yani ‘imza’ görüntüsü ortaya çıkar çıkmaz melanomu saptamak ve cerrahi olarak çıkartmaktır. Tırnaklarda renkli çizgilerin oluştuğu bazı benign (zararsız) durumlar da vardır, bunlar daha çok deri rengi koyu olan kişilerde ve birden çok tırnakta ortaya çıkar. İnce şerit görünümü tek tırnakta ve özellikle puberteden sonra ortaya çıkarsa ve müşteri genişleme farkettiğini ifade ederse
melanom düşünülmelidir. Güzellik uzmanları çok sayıda tırnağı yakından görmektedir. Kötü huylu tümörlerin ipuçlarına aşina olmak müşterilere güzel tırnaklardan ötesini vermeyi, hayatlarını hediye etme şansı sağlayabilir. Ne yazık ki tüm tırnak melanomlarında pigment görülmez. Pigmentli olmayan (amelanotik) melanomlar her türlü deri yüzeyinde ve tırnaklarda ortaya çıkabilir. Pigmentli şerit görünümü olmamakla birlikte bilinen bir travma hikayesi olmaksızın tırnağın altında tekrarlayan kanama olması (şekil 4A) ya da tek bir tırnağın yapısının bozulması ve bu bozulmanın zamanla ilerleme göstermesi (şekil 4B) ipucu olabilir.

Unutmayın…

1. Her melanomun sebebi güneş değildir. Tırnak yatağı, ayak tabanı ve avuç içinde ortaya çıkan melanomlar güzellik uzmanlarının farkedebileceği melanomlardır. Diğer melanom türlerinin aksine bunlar koyu deri tipi olan kişilerde de aynı sıklıkta görülmektedir.

2. Müşteriler genellikle tırnak gibi beklenmedik yerlerde ortaya çıkan kademeli pigment değişikliklerini önemsemezler. Ama güvendikleri profesyonel bir kişinin
uyarısı genellikle durumu dikkate almalarını sağlar.

3. Bilgilendikten sonra tırnak matriks melanomunun en bariz göstergesi olan ‘imza’ya karşı tetikte olmak, uyanık olmak kadar kolay olacaktır.

Açıklamalar
Resim 1: 25 yaşında bir okul öğretmeninin tırnağında pigmentli ince şerit. Tırnak yatağının başlangıcından serbest ucuna kadar boylu boyunca uzanıyor. Tırnak
etinde daha geniş olması tırnak matriksinde ok ile gösterilen alanda tümörün büyümekte olduğunu gösteriyor. Bu pigmentli şerit-bir doktor tarafından değil- iyi gözlem yapan bir genç tarafından farkedilmiş olan ‘melanom imzası’dır.
Resim 2: Tırnak aparatının şematik çizimi. Tırnak matriksi tırnak plağının altında ve proksimal tırnak kıvrımında görülebilir. Melanomlar tırnak matriksinin içinde
ortaya çıkar, ürettikleri pigmenti büyümekte olan tırnağa transfer ederek tırnak boyunca uzanan ayırt edici şeritlerin ortaya çıkmasına neden olabilir.
Resim 3: Renkli şerit görünümüne 3 örnek (A) işaret parmağı, (B) ayak başparmağı ve (C) başparmak (Görüntüler Dr Paul Fishburn’ün izniyle). Tırnak boyunca uzanan pigmentli bir şerit görüldüğünde ve sadece bu görünüm sadece bir tırnakta ortaya çıkmışsa tırnak matriksinin melanomundan şüphelenilmelidir.
Bu 3 örnekte görülen tırnak şeritleri tırnak matriksi melanomu nedeniyle ortaya çıkmıştır.
Resim 4: Burada fotoğrafları görülen (A ayak başparmağı ve B parmak) amelanotik tırnak matriks melanomları ise büyük ihtimalle daha ileri evrelerde tanınmaktadır.

The Australian Beauty Therapist Magazine dergisinde yayınlanan ‘’Malignant nail art… Malignant melanoma writes its message on the skin with own ink’’ makalesinden çevirilmiştir.

Yazan: Dr Cliff Rosendahl MBBS PhD FSCCA, Doçent Dr, Tıp Fakültesi, Queensland Üniversitesi.

Çeviren: Dr. Seçil Vural