Rozasea ve Tetikleyicileri: Beslenme, İlaçlar ve Diğer Faktörler

Rosacea’nın alevlenmesinde çeşitli çevresel ve sistemik faktörler rol oynar. Beslenme alışkanlıkları, ısıya maruz kalma, alkol tüketimi ve bazı ilaçlar, rosacea’yı tetikleyen veya kötüleştiren başlıca faktörler arasında yer alır. Şimdi rozaseası olan kişiler için bunları sıralayalım.

Beslenme Tetikleyicileri

Beslenme faktörleri rosacea’nın mekanizmalarını etkileyebilir. Bunlar arasında şunlar bulunur:

1. Sıcak İçecekler ve Yiyecekler
   Sıcak içecekler ve yiyecekler, direkt vazodilatasyon yaparak ve TRPV1 kanallarını uyararak kızarıklık ve cilt hassasiyetine neden olabilir. Hastalar, sıcak içeceklerden kaçınarak semptomları azaltabilir.
2. Kafein
   Kahve gibi kafein kaynakları genel olarak vazodilatasyonu azaltabilir ve antioksidan etkileriyle bağışıklık sistemini düzenleyebilir. Ancak, bazı çalışmalarda yalnızca kahveden alınan kafeinin rosacea riskini azalttığı görülmüştür; çay ve diğer kafein kaynakları bu ilişkiyi desteklememektedir.
3. Alkol
   Alkol, kan damarlarını genişletir, iltihaplanmayı artırır ve bağışıklık sistemi ile bağırsak mikrobiyomunu etkiler. Beyaz şarap ve likör tüketimi kadınlarda daha yüksek rosacea riskiyle ilişkilendirilmiştir. Alkol tüketiminin azaltılması, semptomların kontrolüne yardımcı olabilir.
4. Baharatlı Yiyecekler
   Capsaicin içeren baharatlı yiyecekler (örneğin kırmızı biber), TRPV1 kanallarını uyararak vazodilatasyona ve ısı artışına neden olabilir. Ancak, bu ilişkinin daha fazla çalışmayla doğrulanması gerekmektedir.
5. Tarçın ve Cinnamaldehyde
   Cinnamaldehyde içeren tarçın ve diğer yiyecekler (domates, havuç, çikolata, meyve suları gibi), TRPA1 reseptörlerini aktive ederek rosacea semptomlarını şiddetlendirebilir.
6. Formaldehit
   Bazı gıdalarda doğal olarak bulunan formaldehitin rosacea üzerindeki etkisi kesin olarak kanıtlanmamıştır. Ancak formalin kaynaklı ağrı ve inflamasyon mekanizması rosacea için potansiyel bir tetikleyici olabilir.
7. Histamin
   Histamin zengin yiyecekler (avokado, domates, çikolata, fermente yiyecekler gibi) yüzeyel damar genişlemesi ve inflamasyona yol açabilir. Histamin intoleransı olan hastalarda, bu tür yiyeceklerin tüketiminin sınırlandırılması önerilebilir.
8. Niasin (B3 Vitamini)
   Niasin, TRPV1 kanallarını aktive ederek ciltte kızarıklık ve yanma hissine neden olabilir. Karaciğer, tavuk göğsü, somon gibi niasin zengini yiyeceklerden kaçınmak semptomları hafifletebilir.

Diğer Tetikleyiciler: Mikroorganizmalar ve Çevresel Faktörler

1. Demodex folliculorum
   Rosacea hastalarının ciltlerinde, özellikle burun ve yanak bölgelerinde, Demodex folliculorum adlı akarların sayısında artış gözlenmiştir. Bu akarlar, ciltteki yağ bezlerinde yaşar ve inflamasyonu tetikleyerek rosacea semptomlarının kötüleşmesine yol açabilir. Demodex’in aşırı artışı şu yollarla rosacea’yı tetikleyebilir:
   • Akarların dışkıları ve proteinleri, cildin bağışıklık sistemini uyararak iltihaplanmaya neden olabilir.
   • Akarlar, cilt bariyerini zayıflatarak diğer mikroorganizmaların enfeksiyon yapma riskini artırabilir.
2. Stafilokok ve Diğer Bakteriyel Enfeksiyonlar
   Cilt florasındaki dengesizlikler veya bakteriyel enfeksiyonlar, rosacea’nın tetiklenmesine katkıda bulunabilir. Özellikle Staphylococcus aureus gibi bakteriler, inflamatuar yanıtı artırabilir.
3. UV Işığı ve Güneş Maruziyeti
   Güneş ışığı, rosacea semptomlarını kötüleştiren en yaygın çevresel tetikleyicilerden biridir. UV ışınları şu mekanizmalarla etkili olabilir:
   • Vazodilatasyon: Yüz damarlarında genişlemeye neden olarak kızarıklığı artırır.
   • İmmünolojik Yanıt: Cildin inflamasyon seviyesini yükseltebilir.
     Öneri: Geniş spektrumlu bir güneş koruyucu kullanımı önemlidir.
4. Soğuk, Rüzgar ve Ani Sıcaklık Değişimleri
   Soğuk hava, rüzgar veya ani sıcaklık değişimleri, ciltteki kan damarlarının hızlı bir şekilde genişlemesine ve daralmasına yol açarak flushing şikayetini artırabilir.
5. Stres ve Psikolojik Faktörler
   Stres, rosacea semptomlarını kötüleştiren önemli bir tetikleyicidir. Stresin neden olduğu kortizol ve adrenalin gibi hormonlar, yüz kızarıklığını artırabilir.
   Öneri: Stres yönetimi, semptom kontrolünde yardımcı olabilir.
6. Hormonal Değişiklikler
   Özellikle menopoz, hamilelik veya hormonal dengesizlikler, rosacea semptomlarının şiddetlenmesine neden olabilir.
7. Egzersiz ve Fiziksel Aktivite
   Yoğun egzersiz sırasında artan vücut sıcaklığı ve kan akışı, flushing ve kızarıklığa neden olabilir.
8. Kozmetik ve Cilt Bakım Ürünleri
   Parfüm, alkol, mentol veya okaliptus içeren cilt bakım ürünleri cildi tahriş edebilir ve semptomları kötüleştirebilir.

İlaç Tetikleyicileri

Bazı ilaçlar da rosacea’yı alevlendirebilir veya mevcut semptomları kötüleştirebilir. Öne çıkan ilaç grupları ve mekanizmaları şunlardır:

1. Vazodilatörler
   Kan damarlarını genişleten ilaçlar, yüz kızarıklığını artırabilir. Bu ilaçlar arasında kalsiyum kanal blokerleri (örneğin amlodipin, nifedipin) ve nitratlar bulunur.
2. Kortikosteroidler
   Özellikle yüz bölgesinde kullanılan topikal veya sistemik kortikosteroidler, “steroid rosacea” olarak bilinen bir tabloyu tetikleyebilir.
3. Sıcaklık ve Kan Akışını Artıran İlaçlar
   • Niasin (nikotinik asit): Flushing yaparak rosacea’yı şiddetlendirebilir. Gıdalarla alınabileceği gibi vitamin preperatı olarak da tüketilebilir.
   • Alkol bazlı preparatlar: Alkol içeren şuruplar veya çözücüler, yüz kızarıklığını artırabilir.
4. Psikiyatrik İlaçlar
   • SSRI antidepresanlar (sertralin, fluoksetin gibi): Flushing yapabilir.
   • Benzodiazepinler gibi anksiyolitikler de vazodilatasyona neden olabilir.
5. ACE İnhibitörleri ve ARB’ler
   Bu tansiyon ilaçları nadiren de olsa yüz kızarıklığını artırabilir.
6. İmmün Modülatörler ve Kemoterapi İlaçları
   Bu ilaçlar inflamasyonu artırarak rosacea semptomlarını kötüleştirebilir.

Sonuç olarak, rosacea hastalarının tetikleyici gıdalardan,çevresel faktörlerden mümkün olduğunca kaçınması, semptomların kontrolünde faydalı olabilir. Ancak, kişiden kişiye değişiklik gösterebileceği için tetikleyiciler mutlaka bireysel olarak değerlendirilmelidir. Hekim önerisi olmadan ilaç değişikliği veya bırakılması kesinlikle önerilmez.